اسپیرومتری یا همان تست ریه از آزمایشاتی است که برای تشخیص برخی از بیماری های ریوی، میزان روند بهبودی در درمان یا اطمینان از سلامت ریه استفاده می شود. تست ریه به وسیله یک دستگاه به نام اسپیرومتر صورت می گیرد. کاربردهای این تست چیست؟ آیا عوارض خاصی دارد؟ برای اینکه بیش تر با تست ریه و کاربردهای آن آشنا شوید، تا انتها ما را همراهی کنید.
اسپیرومتری چیست و چگونه انجام می شود؟
در تست ریه حجم هوای دم و بازدم توسط دستگاه اسپیرومتر اندازه گیری می شود. این تست با اندازه گیری ظرفیت حیاتی (VC) با یک دم کامل تا ظرفیت کل ریه (TLC) با یک بازدم کامل تا حجم باقی مانده (RV) صورت می گیرد. در حقیقت در اسپیرومتری سرعت جریان به صورت نمودار حجم در برابر زمان مدنظر است و این سرعت جریان با بازدم قوی فرد از مرحله TCL تا RV محاسبه می شود. در نهایت اندازه گیری ظرفیت حیاتی با فشار و حجم بازدمی با فشار در یک ثانیه با همین عمل بازدم قوی انجام پذیر است.
قبل از انجام تست ریه توصیه هایی توسط متخصص یا تکنسین به بیمار ارائه می شود. در شروع گیره ای روی بینی بیمار قرار می گیرد تا فرد نتواند از بینی تنفس کند اما از بیمار خواسته می شود تا یک لوله متصل به اسپیرومتر در دهان خود قرار دهد. سپس بیمار باید یک دم عمیق بکشد و بازدم چند ثانیه ای را انجام دهد. این فرآیند باید به گونه ای انجام شود که هیچ هوایی به خارج از لوله نفوذ نکند. فرآیند اسپیرومتری باید سه بار انجام شود. در صورت تفاوت بیش از حد نتایج، تست باید دوباره تکرار شود. تمامی مراحل تست ریه کم تر از ۱۵ دقیقه صورت می گیرد.
اسپیرومتری برای چه بیماری هایی کاربرد دارد؟
در مواردی که پزشک علائم بیماری هایی مانند آسم، فیبروز ریوی، برونشیت مزمن، آسم، امفیزم و بیماری های ریوی انسدادی مزمن را در فرد مشاهده کند، تست ریه را به او تجویز می کند.
- آسم: در آسم راه های تنفسی تنگ و متورم می شود و تولید مخاط بیش از اندازه است. سرفه، تنگی نفس، مشکلات تنفسی و تنفس صدا دار از علائم آسم است.
- فیبروز ریه: فیبروز ریه با ایجاد مشکلات تنفسی در ریه باعث بروز زخم یا همان فیبروز می شود. در این بیماری مشکلاتی همچون سرفه های خشک و حاد، تنگی نفس، کاهش وزن با دلیل نامشخص، خستگی بیش از حد و درد مفاصل بروز پیدا می کند که البته با اسپیرومتری قابل تشخیص است.
- بیماری های ریوی انسدادی مزمن: این بیماری که به اختصار COPD نام دارد با علائمی مانند سرفه و تنگی تنفس شروع می شود و در موارد حادتر به خس خس سینه هم می انجامد.
- برونشیت مزمن: التهاب لوله های نایژک ها همان برونژیت است. این بیماری با علائمی همچون سرفه و دفع خلط همراه است.
توصیه هایی قبل از اسپیرومتری
انجام توصیه های زیر قبل از تست ریه به نتایج دقیق تر و تنفس عمیق فرد کمک می کند:
- از ۴ تا ۶ ساعت قبل از تست از کشیدن سیگار پرهیز نماید.
- شب قبل از تست به مدت کافی بخوابد زیرا هوشیاری در تست بسیار مهم است.
- از پوشش لباس چسبان خودداری شود زیرا در تنفس مشکل ایجاد می کند.
- ورزش و فعالیت های سنگین حداقل نیم ساعت پیش از اسپیرومتری انجام نشود زیرا حفظ انرژی در تست از اهمیت بالایی برخوردار است.
- سه ساعت قبل از تست نباید غداهای سنگین مصرف شود.
عوارض تست ریه
با اینکه در تست ریه به بدن فشار وارد می شود اما در هنگام تست یا پس از آن عوارض خاصی برای فرد ایجاد نمی شود و فقط ممکن است کمی سرگیجه یا نفس نفس زدن رخ دهد. در مواردی هم اسپیرومتری باعث تحریک مشکلات تنفسی می شود که البته بسیار نادر است.
وجود فشار در تست ریه برای بعضی از افراد مانند بیماران قلبی نامناسب است. بنابراین اگر دچار بیماری و مشکل خاصی هستید یا دارو مصرف می کنید، باید پیش از تست به پزشک اطلاع دهید. کسانی که نمی توانند اسپیرومتری را انجام دهند، عبارتند از:
- افرادی که خلط خونی با ریشه ای نامشخص دارند.
- کسانی که سابقه جراحی در قفسه سینه یا شکم خود دارند.
- افرادی که به بیماری قلبی و عروقی دچار هستند.
- افرادی که به دلیل آب مروارید چشمان خود را جراحی کردند و دارای محدودیت هستند.
- کسانی که مشکلات حادی مانند استفراغ و تهوع دارند.
تفسیر اسپیرومتری یا تست ریه
نتیجه آزمایش اسپیرومتری به مواردی مانند سن، نژاد، جنسیت و قد بستگی دارد. پیش از انجام اسپیرومتری پزشک مقدار طبیعی را مشخص می کند و سپس این مقدار را با نتیجه آزمایش مطابقت می دهد. در صورتی که هماهنگی دو مقدار ۸۰ درصد یا بیش تر شود، وضعیت فرد طبیعی است. در نتایج تست ریه دو مورد زیر از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
- ظرفیت حیاتی با فشار (FVC): بیش ترین مقدار هوای خارج شده توسط فرد، ظرفیت حیاتی با فشار نام دارد. در صورتی که این ظرفیت از حد طبیعی خود کم تر شود، به معنای آن است که فرد دچار محدودیت تنفسی شده است.
- حجم بازدمی با فشار (FEV): این مورد به بررسی بالاترین مقدار هوا که یک فرد در یک ثانیه از ریه خود خارج می کند، می پردازد.
هزینه و کاربردهای دیگر اسپیرومتری
پرداخت هزینه های درمانی همیشه از مسائل مورد بحث بوده است. لازم به ذکر است که هزینه تست ریه را به طور قطعی نمی توان گفت زیرا تجهیزات به کار رفته، آزمایش های مورد نیاز و خدمات مراکز مانند تصویربرداری برای هر فرد متفاوت است و از همین رو هزینه ها یکسان نیست. انجام این تست با بیمه نیز امکان پذیر است تا هزینه کاهش یابد.
تست ریه یکی از معاینات طب کار نیز به حساب می‌آید. همان طور که گفتیم این تست جهت شناسایی و پیشگیری از عوارض بیماری های ریوی به کار برده می شود. اهمیت این تست باعث شده تا در کار هم مورد استفاده قرار بگیرد. انجام اسپیرومتری در معاینات بدو استخدام باعث شناسایی قابلیت و توانایی های فرد برای شغلش می شود. همچنین در معاینات ادواری طب کار نیز از کارمندان تست ریه می گیرند تا از سلامت آن ها اطمینان حاصل کنند و در صورت لزوم شغل کارمندان را محدود کنند یا تغییر دهند.
