بازنشستگی تامین اجتماعی برای حمایت از افراد پس از اتمام کارشان ایجاد شده است. بسیاری از افراد پس از گذراندن جوانی و رسیدن به بازنشستگی دیگر توان ادامه کار را ندارند. از همین رو بیمه تامین اجتماعی در زمان اشتغال از افراد بیمه شده مبلغی را دریافت می کند تا پس از بازنشستگی به صورت ماهانه حقوقی را تحت عنوان مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی به آن ها بدهد. سن بازنشستگی چه زمانی است؟ چه افرادی مشمول این قانون هستند؟ سازمان تامین اجتماعی قوانین مختلفی را برای سن، شرایط و نحوه محاسبه مستمری بازنشستگی تعیین کرده است. در این مطلب سایت مرکز تخصصی طب کار آروان در این خصوص توضیح خواهیم داد.
نحوه محاسبه
بند ۲ ماده ۵ قانون تامین اجتماعی بازنشستگی را به این گونه تعریف می کند: عدم اشتغال بیمه شده به کار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در این قانون. بند ۲ به این معنی است که اگر شخص بیمه شده به سن بازنشستگی برسد، دیگر از کار معاف است و می تواند مستمری را دریافت کند.
برای محاسبه مستمری بازنشستگی تامین اجتماعی، متوسط دستمزد بیمه شده را در سال های پرداخت بیمه ضرب و سپس بر ۳۰ تقسیم می کنند. طبق ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی میزان مستمری بیمه شدگان نباید از حداقل حقوق یک کارگر کم تر باشد. در صورت این اتفاق، میزان مستمری تا رسیدن به حداقل حقوق یک کارگر قابل افزایش است.
شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی
طبق مصوبه جدید مجلس شورای اسلامی حداکثر مدت خدمت فرد بیمه شده ۳۵ سال است. همچنین بیش‌ترین سن برای بازنشستگی آقایان ۶۲ سال و برای بانوان ۵۵ سال است. البته این مصوبه تا به امروز یعنی ۱۴ آذر تصویب نشده و در حال بررسی است. در مصوبه جدید سن بازنشستگی به صورت پلکانی افزایش پیدا کرده است. تقسیم بندی سن بازنشستگی به این شرح است:
- افرادی که ۲۸ الی ۳۰ سال بیمه پرداخت کرده اند، شامل افزایش سن بازنشستگی تامین اجتماعی نمی شوند.
- کسانی که ۲۵ تا ۲۸ سال سابقه پرداخت بیمه دارند، تا زمان بازنشستگی به ازای هر سال ۲ ماه به سن بازنشستگی آن ها اضافه می گردد.
- بیمه دهندگانی که به مدت ۲۰ تا ۲۵ سال دارای اشتغال هستند، تا انتهای بازنشستگی به ازای هر سال ۳ ماه به مدت اشتغال این افراد اضافه می شود.
- اگر مدت پرداخت بیمه ۱۰ الی ۲۰ سال باشد، تا زمان بازنشستگی برای هر سال ۴ ماه به زمان اشتغال فرد بیمه شده اضافه می شود.
- اگر مدت پرداخت بیمه کم تر از ۱۰ سال باشد، طبق مصوبه تا زمان بازنشستگی به ازای هر سال ۵ ماه به سال های خدمت آنان اضافه می گردد.
تبصره های بازنشستگی تامین اجتماعی
البته مصوبه جدید ۵ تبصره را در بر دارد که مفهوم هر یک از تبصره ها را بیان می کنیم:
- تبصره اول: مصوبه جدید تنها زمانی قابل اجرا است که سن مرد از ۶۲ سال و سن زن از ۵۵ سال بیش تر نباشد.
- تبصره دوم: مصوبه برای همه افراد بیمه شده اعمال می شود مگر اینکه شرایط فرد شامل تبصره ۱ باشد یا سابقه پرداخت بیمه ۲۸ الی ۳۰ سال باشد.
- تبصره سوم: بازنشستگی تامین اجتماعی برای ایثارگران، جانبازان و کسانی که کار سخت و زیان آور دارند، طبق قوانین خاص خود اعمال می شود.
- تبصره چهارم: خدمت اضافه با رضایت خود افراد بلامانع است و نیازی به رعایت بندهای ۲ تا ۵ ندارد. فقط خدمت اضافه بر سازمان باید طبق قوانین مربوطه دنبال شود.
- تبصره پنجم: در صورتی که سازمان ها به افراد نیازی نداشته باشند، بدون رعایت زمان بندی های اعلام شده می توانند نسبت به بازنشستگی کارمند یا کارگر خود اقدام کنند اما باید بالاترین مقام مربوطه و معاون اول رئیس جمهور موافقت کنند.
- تبصره ششم: افرادی که می خواهند زودتر از زمان تعیین شده بازنشست شوند، بدون در نظر گرفتن بندهای ۱ تا ۵ و طبق قوانین مربوطه می توانند نسبت به بازنشستگی اقدام کنند.
بازنشستگی کارفرما
یکی دیگر از تغییرات قوانین بازنشستگی سازمان تامین اجتماعی مربوط به کارفرمایان و اعضای هیات مدیره است. عده زیادی از هیات مدیره کارفرما هستند که نمی توانند خود را بیمه کنند اما طبق مصوبه پیشنهادی مجلس از کارفرمایان نیز می توانند اسم خود را در لیست بیمه رد کنند.
دولت بر این باور است که بیمه کارفرمایان باید به عنوان یک تکلیف در نظر گرفته شود زیرا ممکن است کارفرما به هر دلیلی دچار ورشکستگی شود. این طرح باعث اطمینان خاطر کارفرما و محافظت از او در برابر تهدیدات مالی می شود.
بازنشستگی تامین اجتماعی گروه های خاص
همان طور که پیش تر نیز اشاره کردیم، برخی از گروه ها نظیر جانبازان و مشمولان کار سخت طبق قوانین خاص خود بازنشسته می شوند:
- جانبازان و آزادگان: جانبازان، معلولان، افراد آسیب دیده در اثر حوادث کاری، بیماران خاص و آزادگان با پرداخت حق بیمه به مدت ۲۰ سال و داشتن سن ۵۰ سال تمام برای مردان و ۴۵ سال تمام برای زنان، می توانند از مزایای بازنشستگی تامین اجتماعی استفاده کنند. البته جانبازان و آزادگانی که دارای ۳۰ سال پرداخت بیمه هستند، بدون شرایط سنی می توانند نسبت به بازنشستگی اقدام کنند.
- مشمولان کار سخت: کارهایی مانند جوشکاری، شن پاشی، قیر پاشی و.… از مشاغل سخت محسوب می شوند. حداقل سن بازنشستگی مشمولان کار سخت برای مردان ۵۰ سال و برای زنان ۴۵ سال است. در صورتی که فرد بیمه شده سابقه پرداخت بیمه را به مدت ۲۰ سال مداوم یا ۲۵ سال متناوب را دارا باشد، می تواند خود را بازنشست کند.
روند صدور بازنشستگی تامین اجتماعی
طبق قانون تامین اجتماعی برای تائید بازنشستگی و دریافت مستمری باید مراحل زیر طی شود:
- فرم ضمیمه بخشنامه ۳۸/۱ مستمری ها پس از ثبت در دبیرخانه اجرایی باید توسط متقاضی به سازمان ارائه شود.
- شرایط سنی با توجه به شناسنامه فرد مورد ارزیابی قرار می گیرد.
- سابقه فرد بیمه شده از واحدهای نام نویسی و حساب های انفرادی استعلام گرفته می شود.
- فرم اعلام سابقه از واحد نام نویسی و حساب های انفرادی تکمیل می شود و به واحد امور فنی مستمری ها ارائه می گردد.
- تمامی سوابق برای تعیین احراز بازنشستگی تامین اجتماعی بررسی می شود.
- در صورت احراز، پرونده فنی از بایگانی گرفته و جهت ثبت تاریخ کار به واحد نام نویسی فرستاده می شود.
- محاسبه ریز دستمزد در ۵ یا ۲ سال آخر پرداخت بیمه توسط واحد امور فنی انجام می شود.
- فرد بیمه شده برای افتتاح حساب به بانک معرفی می گردد.
- مدارک مورد نیاز برای حق اولاد، عائله بندی و کنترل اطلاعات ثبت شده دریافت می شود.
- بازنشستگی صادر و کد مستمری به فرد ارائه می گردد.
- حکم بازنشستگی توسط مسئولان مربوطه تایید و ثبت می شود.
- خلاصه سازی پرونده های بازنشستگی تامین اجتماعی صورت می گیرد.
