گرمازدگی همیشه یکی از مشکلات رایج فصل تابستان بوده است. گرما گرفتگی نام دیگر این مشکل است. این مشکل زمانی رخ می دهد که بدن فرد توانایی تحمل گرمای هوا را نداشته باشد. در این شرایط بدن سعی می کند تا دمای درونی را معتدل نگه دارد که اگر در چنین شرایطی، فرد در زیر نور خورشید قرار داشته باشد؛ بدن دیگر قادر به تحمل دمای درونی نخواهد بود و در این حالت بدن دچار گرمازدگی می شود. معمولاً این مشکل زمانی رخ می دهد که شرایط اقلیمی بسیار گرم باشد. در چنین شرایط اقلیمی نباید فعالیت های سنگین انجام داد زیرا احتمال رخداد این مشکل بیشتر می شود.
علت گرمازدگی چیست؟
دمای مرکزی، ترکیب دمای داخلی بدن و هوای بیرون است. این دما نباید از حد معمول (۳۷ درجه سانتیگراد) بالاتر برود؛ در غیر این صورت بدن دچار این مشکل می شود. همچنین در برخی از اوقات نیز بدن برای خنک کردن خود با مشکلاتی روبه رو می شود که در نتیجه گرمازدگی به وجود می آید.
در هوای گرم بدن با استفاده از تعرق، دمای خود را تنظیم و کنترل می کند. اما اگر دمای بدن به علت انجام فعالیت های بسیار سنگین بیش از حد معمول بالا رود، بدن نمی تواند گرما را کنترل کند؛ زیرا تعرق بیش از حد صورت می گیرد و برای تعرق زیاد از حد، مایعات کافی در بدن باقی نمی ماند. بنابراین در این وضعیت بدن دچار کم آبی و گرمای زیاد خواهد شد که در نتیجه مشکل گرما گرفتگی را به همراه دارد. به همین دلیل توصیه می شود در فصل گرما از انجام فعالیت ها و ورزش های سنگین پرهیز کنید و بعد از هر فعالیتی، سعی کنید در یک جای خنک مانند زیر درختان استراحت کنید.
علائم گرمازدگی چیست؟
علائم این مشکل، برای هر فرد متفاوت است و با توجه به شرایط مختلفی مانند شرایط اقلیمی و وضعیت بدن هر فرد این علائم فرق می‌کند؛ اما مواردی که در این مشکل بسیار رواج دارند، عبارتند از:
- خستگی و ضعف شدید: افزایش دما و کاهش رطوبت بدن سبب کمبود انرژی و ضعف در بدن می شود.
- سردرد: امکان اینکه در هوای گرم، افراد به سردردهای شدید دچار شوند، وجود دارد.
- تشنگی: همان طور که اشاره شد از دیگر علائم گرمازدگی تشنگی است. در تشنگی به علت حرارت و تعرق زیاد، آب و رطوبت بسیار زیادی از فرد گرفته می شود که تشنگی شدیدی را به همراه دارد.
- تهوع و استفراغ: وجود گرمای بیش از حد، سبب تغییرات و تاثیراتی بر روی دستگاه گوارش می شود که در نتیجه تهوع و استفراغ را به همراه دارد.
- گیجی و تاری دید: در صورتی که بیش از حد در معرض نور خورشید قرار بگیرید و دچار گرمازدگی شوید امکان اینکه احساس گیجی، تاری دید یا اختلال در تمرکز را تجربه کنید وجود دارد.
- خشکی پوست و قرمز شدن آن: همان طور که اشاره شد به علت تعرق بیش از حد و حرارت بسیار بالای بدن، پوست دچار خشکی می شود. اگر تعرق و حرارت بسیار بالا باشد امکان سوختگی پوست نیز وجود دارد.
- تنفس سریع و سطحی: این مورد به دلیل افزایش دما صورت می گیرد.
- تند شدن ضربان قلب: در این شرایط، به علت تلاش بدن برای خنک کردن خود، ضربان قلب سریع می شود.
چطور می توان گرمازدگی را درمان کرد؟
برای درمان این مشکل راهکارهای زیادی وجود دارد که در صورت شدید بودن آن، حتماً باید به اورژانس اطلاع دهید؛ اما اگر خفیف باشد، می توانید با انجام چند راهکار ساده، علائم و وضعیت بدنی فرد مذکور را کنترل و مساعد کنید. همچنین انجام این راهکارها برای افرادی که منتظر اورژانس نیز هستند، مناسب است. این موارد عبارتند از:
- رفتن به یک محل خنک: در صورتی که علائم گرمازدگی را در بدن خود مشاهده کردید حتماً به یک مکان خنک بروید. اگر امکان رفتن به یک محل خنک را نداشتید حتماً در سایه یک درخت کمی استراحت کنید.
- مصرف آب کافی و مناسب: همان طور که اشاره شد تعرق زیاد و حرارت بالای بدن باعث تبخیر مایعات بدن خواهد شد؛ بنابراین در چنین شرایطی سعی کنید آب و مایعات بیشتری مصرف کنید. سعی کنید از مایعات خنک استفاده کنید و حتماً بعد از مصرف مایعات کافی کمی استراحت کنید.
- خنک کردن بدن: سعی کنید بدن خود را خنک نگه دارید تا از گرمازدگی دوری کنید. به عنوان مثال در صورت داشتن شرایط گرما گرفتگی روبه روی پنکه یا کولر قرار بگیرید. همچنین می توانید از پارچه های نمناک برای خنک کردن خود استفاده کنید.
- جلوگیری از تعرق بیش از حد: در صورت داشتن علائم گرمازدگی، از انجام فعالیت های سنگین خودداری کنید.
با انجام موارد گفته شده، می توانید گرمای بدن خود را کنترل کنید و شرایط را برای خود مساعد کنید؛ اما در صورتی که مشکل شما شدید بود حتماً به اورژانس اطلاع دهید زیرا مشکل گرما گرفتگی بسیار خطرناک است و در صورت مهار نشدن، منجر به ایجاد مشکلات دیگر خواهد شد.
چگونه می توان از این مشکل جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از این مشکل باید اقداماتی را انجام دهید که این اقدامات شامل موارد زیر می شوند:
- مصرف مایعات کافی: سعی کنید در طول روز (مخصوصاً در زمانی که هوا بسیار گرم است) مایعات کافی مصرف کنید تا پوست مرطوبی داشته باشید و دچار گرمازدگی نشوید. بنابراین توصیه می شود مایعات را به صورت پیوسته و منظم در چند نوبت مصرف کنید.
- پوشیدن لباس های مناسب: از لباس های مناسب نخی، گشاد و راحت استفاده کنید تا جریان هوای کافی در لباس وجود داشته باشد. همچنین از لباس های رنگ روشن استفاده کنید؛ زیرا خورشید لباس های روشن را کمتر جذب می کند و این لباس ها بازتاب بیشتری دارند. با انجام این روش می توانید از بدن خود در برابر گرمازدگی مراقبت کنید.
- استفاده از سایه: در زمانی که بیش از حد در معرض نور خورشید بودید؛ سعی کنید با استفاده از سایه، کمی استراحت کنید و از تابش نور خورشید دور باشید. همچنین از وسایلی مانند کلاه آفتابی، عینک آفتابی مناسب، چتر و اینگونه وسایل برای بیرون رفتن استفاده کنید تا در معرض تابش خورشید نباشید.
- فعالیت در ساعت های مناسب: سعی کنید تا حد ممکن در هوای گرم از خانه بیرون نروید تا دچار گرمازدگی نشوید. اما در صورت لزوم، می توانید زمانی که هوا کمی خنک تر است (مانند شب و صبح) را برای انجام فعالیت های خود انتخاب کنید.
- داشتن محل خنک: شما می توانید در فصل گرما محل اقامت خود را با استفاده از مواردی همچون پنکه یا کولرها خنک نگه دارید تا از بدن خود در برابر گرمازدگی حفاظت کنید.
- استفاده از کرم های ضد آفتاب و آبرسان: استفاده از چنین کرم هایی بسیار مناسب و مفید است. توصیه می شود در هوای گرم و خشک حتماً از کرم های آبرسان و ضد آفتاب استفاده کنید؛ زیرا پوست در معرض مستقیم نور خورشید قرار دارد که علاوه بر گرمازدگی، پوست خشک می شود. بنابراین استفاده از چنین کرم هایی سبب می شود تا رطوبت کافی پوست تامین شود. این کرم ها دارای گلیسیرین، هیالورونیک اسید، مواد ضد التهاب، آنتی اکسیدان ها هستند. وجود چنین موادی باعث شده تا رطوبت به عمق پوست برسد. علاوه بر این مورد، وجود این مواد (به خصوص آنتی اکسیدان ها) باعث شده تا از پوست در برابر اشعه های مضر خورشید محافظت شود.
این مشکل چه خطراتی را می تواند به همراه داشته باشد؟
این مورد برای افراد خطرات بسیار زیادی دارد و علاوه بر این می تواند مشکلات دیگری را برای بدن به وجود بیاورد که در ادامه به بررسی این موارد می پردازیم:
- سوختگی: همان طور که اشاره شد در گرما گرفتگی حرارت بدن بسیار بالا می رود که این امر به علت قرارگیری در معرض نور خورشید است اما اگر این قرارگیری بیش از حد باشد؛ باعث سوختگی خواهد شد. سوختگی های معمولی علائمی همچون قرمز شدن پوست، تورم و درد دارد. اما سوختگی های شدید با مواردی همچون حساسیت، خونریزی و کاهش عملکرد اعضای بدن همراه است.
- خطرات قلبی عروقی: گرمازدگی بر روی قلب و عروق تاثیر می گذارد و باعث مواردی همچون افزایش فشار خون، تغییر در ضربان قلب، احتمال ایجاد بیماری های قلبی و عروقی مانند سکته قلبی می شود.
- مشکلات تنفسی: اگر هوای گرم و مرطوب به صورت مستقیم با مجرای هوا در بدن برخورد کند؛ امکان اینکه فرد دچار مشکلات تنفسی شود، وجود دارد این مشکلات تنفسی شامل مواردی همچون تنگی نفس، تنفس سریع، وجود علائم آسم و آلرژی می شود.
- اختلالات الکترولیتی: همان طور که اشاره شد در گرمازدگی به علت تعرق زیاد، الکترولیت بدن کاهش می یابد. وجود الکترولیت ها در بدن بسیار ضروری است و کاهش آن ها موجب نارسایی الکترولیتی و اختلالات الکترولیتی می شود که این موارد باعث مشکلاتی همچون تشدید علائم تیپ متابولیک و سایر مشکلات بهداشتی می شود.
- تاثیر بر روی روان: هوای گرم بر روی روان افراد تاثیر می گذارد. در زمان گرمازدگی احساس عصبانیت، اضطراب، افزایش خشم و تحریک عصبی را تجربه می کنند.
- عفونت‌های پوستی: گرمای بیش از حد می تواند سبب باز شدن منافذ ترشحی پوست شود؛ که این امر احتمال ابتلا به عفونت های پوستی را افزایش می دهد.
- خشکی و خارش پوست: در دمای بالا به علت تعرق و از دست دادن رطوبت، بدن با خشکی روبرو می شود که در نتیجه خارش و عدم راحتی پوست را به همراه دارد.
چه خوراکی هایی برای گرمازدگی مفید هستند؟
بهترین راه درمان هر مشکلی، داشتن تغذیه مناسب است. در این بخش به بررسی خوراکی هایی می پردازیم که مصرف آن ها برای این مورد مفید است. مصرف آن ها منجر به حفظ و تنظیم دما و تامین الکترولیت لازم برای بدن می شود. این خوراکی‌ها عبارتند از:
- آب و مایعات: مصرف مایعات کافی در روز بسیار حائز اهمیت است و می تواند از گرمازدگی جلوگیری کند. مصرف آب برای انسان ضروری است و خوردن آب کافی در روز باعث کنترل نوسانات الکترولیتی خواهد شد؛ در نتیجه جلوگیری از خشکی بدن را به همراه دارد. مصرف آب و مایعات بدن باید در فصل گرما افزایش پیدا کند تا مایعات کافی بدن تامین شود که در نتیجه بدن دچار مشکل گرمازدگی نشود. همچنین توصیه می شود از نوشیدنی های الکترولیتی همانند آب های الکترولیتی استفاده کنید تا الکترولیت بیشتری را جذب بدن خود کنید.
- مصرف میوه و سبزیجات آبدار: مصرف سبزیجات و میوه هایی همچون خیار، هندوانه، انگور، خربزه و لوبیا سبب جذب آب، فیبر و الکترولیت در بدن می شود. خوردن چنین خوراکی هایی در فصل گرما بسیار توصیه می شود؛ زیرا مایعات کافی بدن را در گرما تامین می کنند.
- افزایش وعده های غذایی : داشتن تغذیه مناسب برای گرمازدگی بسیار مفید است؛ زیرا در هوای گرم انسان دچار کم اشتهایی می شود که در نتیجه کم انرژی شده و دچار مشکلاتی همچون گرما گرفتگی خواهد شد. بنابراین سعی کنید وعده های غذای خود را افزایش دهید؛ این کار باعث می شود تا بدن انرژی لازم را داشته باشد در نتیجه دیگر دچار خستگی و کمبود انرژی نخواهید شد.
در آخر نیز توصیه می شود از خوراکی هایی که برای گرمازدگی مضر هستند استفاده نکنید. این خوراکی ها شامل غذا های چرب و سنگین، غذا هایی که حاوی قند زیادی هستند و شیرینی ها می شود. خوردن چنین خوراکی هایی سبب افزایش دمای بدن و یا افزایش قند خون می شود؛ در نتیجه توانایی بدن در مقابل گرما تضعیف خواهد شد.
بررسی عوامل موثر بر بروز گرمازدگی
به صورت کلی اکثر افرادی که به این مشکل دچار می شوند، افراد مسن هستند. کسانی که در آپارتمان یا خانه هایی با تهویه نامناسب زندگی می کنند، نیز به این مشکل دچار می شوند.
باقی افرادی که به گرمازدگی دچار می شوند، کسانی هستند که مصرف مایعات روزانه آن ها کافی نیست، در طول روز از الکل و یا فرآورده های نیکوتینی استفاده می کنند یا بیماری های مزمن دارند. علاوه بر موارد گفته شده برخی از عوامل در گرماگرفتگی بسیار تاثیرگذار هستند که این عوامل عبارتند از:
- سن: نوزادان کمتر از ۴ سال و بزرگسالان بالای ۶۵ سال در مقابله با گرمازدگی بسیار آسیب پذیر هستند که این امر به علت سرعت کمتر کنترل دمای مرکزی بدن، در این افراد است.
- شرایط سلامتی: افرادی که دارای بیماری های قلبی، ریوی یا کلیوی، چاقی یا کمبود وزن، فشار خون بالا، دیابت، بیماری های روانی هستند؛ از مقاومت بدنی کمتری برخوردار هستند، بنابراین در برابر گرمازدگی مقاومت کمتری نسبت به باقی افراد دارند.
