فیتنس و تناسب شغلی

تناسب شغلی یک ارزیابی پزشکی با شاخص های مختلف مانند ظرفیت کارگر، ریسک ایمنی و سلامتی، شاخص اخلاقی، شاخص قانونی و حقوقی، شاخص اقتصادی است تا کارفرما از میزان توانایی فرد برای انجام کار مطمئن شود و باعث ارتقاء سلامتی، روان و فعالیت های اجتماعی شود. این تطابق کاری مطابق قوانین هر کشور در زمان جابجایی شغلی یا بعد از بیماری یا صدمات وارد شده انجام می شود. اما چگونه امکان افزایش توانایی در یک شغل وجود دارد؟ دلیل انجام آزمایش تطابق کاری چیست؟ روند تناسب شغلی چگونه است؟ در ادامه به آن ها می پردازیم.

شاخص تناسب شغلی چیست؟

انجام تطابق کاری معمولاً از طرف کارفرما صورت می گیرد و کارمند یا کارگر باید کارهای مربوطه را انجام دهد. در صورت عدم وجود متخصص طب کار در شرکت یا اداره، باید تمام اطلاعات کارمند به پزشک ارائه شود تا روند درست پیش رود. با مراجعه فرد شاغل به متخصص طب کار و انجام معایناتی مانند توانایی جسمی و ذهنی، محدودیت های حرکتی و توانایی حسی وضعیت فرد برای کار مشخص می شود. پزشک یکی از سه حالت متناسب، نامتناسب و متناسب در صورت اصلاح کار را به کارفرما اطلاع می دهد.

همان طور که پیش تر اشاره شد برای تناسب شغلی شاخص های مختلفی وجود دارد که جداگانه به هر کدام می پردازیم.

ریسک ایمنی و سلامتی

این شاخص برای وجود خطرات احتمالی است و پزشک نظر خود را در مورد وضعیت کارمند اعلام می کند و در نهایت کارفرما در این مورد تصمیم می گیرد. بررسی سلامتی و احتمال خطر بسیار اهمیت دارد و تعیین میزان ریسک، کار سختی است اما پزشک نباید سختگیرانه عمل کند تا باعث بیکاری کارمند یا کارگر شود.

ظرفیت شاغل در شاخص تناسب شغلی

ظرفیت فیزیکی به خصوص در مشاغلی که ریسک و تقاضای بالایی دارند، اهمیت ویژه ای دارد. در همچنین کارهایی تناسب شغلی با دو عامل بررسی می شود. عامل اول انجام وظایفی است که به ریسک مرتبط بوده و بر پایه پزشکی مشخص می شوند. عامل دوم نیز ارزیابی تست های چالشی بوده و با شاخصه های فیزیکال تعیین می شود. عامل های دیگری مانند ظرفیت روانی و وظایف لاینفک نیز وجود دارند و در موارد خاص استفاده می شوند که می توان به کسانی که دچار بیماری های روحی و روانی بودند یا در مشاغلی مانند آتش نشانی، نیروی دریایی یا پرسنل نظامی کار می کنند اشاره کرد.

شاخص اخلاقی و قانونی

این شاخص برای دفاع از حق و حقوق فرد در تطابق کاری کاربرد دارد. اعلام محدودیت های کارمند برای کار بدون گزارش از پرونده پزشکی او یا گزارش پزشک از پیامد های بیماری و نه نوع بیماری و صداقت برای کارفرما و کارمند نمونه هایی از  شاخص های اخلاقی محسوب می شوند. کارگر حق دارد که آزمایش ها و تست های غیر ضروری را انجام ندهد و از دلیل محدودیت شغلی خود اطلاع پیدا کند. فرهنگ، اقتصاد، قوانین و میزان بیکاری بر روی موارد گفته شده تاثیر گذار است. قوانین هر کشور برای حق و حقوق کارگر و سلامت او متفاوت است و مهم تر از قوانین میزان اجرا و پایبندی به آن است اما به طور کلی قوانین تناسب شغلی باید به گونه ای تنظیم شود که حق کارمند و کارفرما برابر بوده و مشکلاتی مانند بیکاری، زیان های مالی و نگرانی برای دریافت حقوق را به بار نیاورد.

شاخص اقتصادی

اگر کارمند یا کارگر دچار آسیبی شود، این شاخص مشخص می کند که چقدر هزینه برای کارفرما خواهد داشت. تصمیم پزشکان برای این مسئله متفاوت است و برخی از پزشکان نیز به این شاخص اهمیت نمی دهند.

روند ارزیابی تناسب شغلی چگونه است؟

ابزارهای ارزیابی: برای این کار ابزارهای متنوعی مانند مصاحبه و شرح حال، سوابق کاری، شرایط کاری، معاینه، پرسشنامه های سلامت یا میزان توانایی وجود دارد. همچنین سنجش سلامتی به تنهایی کمکی به ارزیابی تناسب شغلی نمی کند و توجه به وظایف لاینفک و تناسب آن با توانایی شخص اهمیت زیادی دارد.

فرآیند تصمیم گیری: عوامل مختلفی از جمله قضاوت بالینی، احتمال وجود بیماری و سنجش وضعیت فیزیکی و روحی برای تصمیم گیری نهایی وجود دارند. بعضی اوقات نیز از استانداردهای فیزیکال و پزشکی مانند شدت بینایی و شنوایی، حالت تعادل، توانایی فیزیکی و وضعیت روانی استفاده می شود. در بعضی مواقع شرایط و محیط کاری فرد شبیه سازی می شود تا ارزیابی بهتر صورت بگیرد. با انجام همه این موارد شرایط و میزان توانایی فرد در پرونده درج می شود تا در این مورد تصمیم گیری شود.

پیامد: پیامد و نتیجه تصمیم گیری نهایی برای کار در دو صورت موقت یا دائمی اعلام می شود که شامل موارد زیر است.

• مناسب برای کار
• نامناسب برای ادامه کار
• مناسب با محدودیت و شرایط خاص

پزشکان به دو رویکرد وضعیت کارگر و کارمند یا شرایط کاری توجه ویژه ای دارند و طبق اولویت پزشک به یکی از این دو رویکرد اهمیت بیش تری داده می شود. برخی پزشکان بر این باورند که ذکر ریسک سلامتی و ایمنی بسیار مهم است و تا حد امکان باید وضعیت ریسک مشخص گردد که در ایران کم تر به آن اهمیت داده می شود. توصیه ای که به پزشکان می شود این است که عدم تناسب شغل با شاغل را به عنوان آخرین راهکار استفاده کنند.

دلایل آزمایش های تناسب شغلی چیست؟

برای انجام آزمایش های تطابق کاری دلایل مختلفی وجود دارد که به برخی از آن ها در زیر اشاره می کنیم.

• ایجاد تغییر در سلامت فرد (جراحی یا بیماری سخت)
• تغییر در شرایط کار
• مشکلات خاصی مانند کور رنگی، بیهوشی ناگهانی
• انجام فیزیوتراپی یا توانبخشی در حین کار
• جابجایی از شغلی به شغلی دیگر که بسیار متفاوت است.

سخن آخر

تناسب شغلی سنجشی برای توانایی و ظرفیت کارمند و انجام کار بدون خطر برای کارمند و اطرافیان او در محیط کار است. برای انجام این امر شاخص ها و روندهای مختلف در نظر گرفته شده و توجه زیادی به تغییرات محیط کار نیز می شود که میزان تاثیرگذاری و هزینه های ابزارهای آن بسیار مهم هستند. با اینکه شاخص های مختلفی برای تطابق کاری وجود دارد اما تصمیم گیری و تعیین آن سخت و چالش برانگیز بوده و نیاز بیش تری به تحقیق و پژوهش در این زمینه است.